10 lat Fundacji Tradycji Miast i Wsi
10 lat temu zarejestrowana została Fundacja Tradycji Miast i Wsi. Nie wiem czy to dużo, czy to mało. Z jednej strony nie udało się przez ten okres stworzyć jakiegoś solidnego modelu finansowania, który pozwoliłby zatrudnić etatowych pracowników. Z drugiej jednak udało się zrobić naprawdę wiele rzeczy...
2013
Wiadomość z sądu przyszła tydzień po rejestracji, czyli 29 marca. Pierwsze działanie rozpoczęło się kilka dni później. Było nim stworzenie mapy Google z miejscami związanymi z antykomunistycznym podziemiem zbrojnym. Również w kwietniu ruszyła akcja Rot.Mistrz – Prześlij dalej! Koncepcja była bardzo prosta: wystarczyło zrobić niewielką darowiznę, na maila przesłać adres, a my wysyłaliśmy kartkę pocztową z Witoldem Pileckim (przez majowymi urodzinami bohatera). Inicjatywa cieszyła się sporym powodzeniem i wysłaliśmy łącznie 500 kartek. W lipcu natomiast zrobiliśmy coś, czego nie udało się zrobić przez kolejne 10 lat, czyli zebraliśmy muzyków i nagraliśmy ścieżki starych pieśni z repertuaru Towarzystwa Michała Archanioła. Z kolei w sierpniu 2013 w Tarnowie odbyły się letnie warsztaty. Tematem przewodnim była Rzeczypospolita Obojga Narodów. Przeprowadziliśmy wtedy test szlacheckiej gry planszowej, która stała się punktem wyjścia do przeprowadzenia Projektu Inflanty. Jesienią natomiast odbyły się dwie gry fabularne (LARP) w realiach powojennej Polski: we wrześniu w Niedomicach, w październiku w Tarnowie. W grze tarnowskiej wzięło udział około stu uczestników, nie tylko z Tarnowa, ale również z Krakowa, Rzeszowa, Głogówka, Prudnika, Wrocławia i innych miast.
2014
Rok 2014 to przede wszystkim Projekt Inflanty. Pierwsze trzy miesiące minęły na przygotowaniach. Sam projekt rozpoczął się 29 marca i trwał do 29 lipca. W ciągu czterech miesięcy udało się:
- przeprowadzić warsztaty historyczne w sześciu klasach (klasy 6-11) Państwowego Gimnazjum Polskiego im. J. Piłsudskiego w Dyneburgu,
- nawiązać kontakt z Wileńską Młodzieżą Patriotyczną i zorganizować koncert starych pieśni w Wilnie z okazji 113. rocznicy urodzin Witolda Pileckiego,
- zorganizować koncert TMA w Centrum Kultury Polskiej w Dyneburgu,
- nawiązać kontakt z Klubem Seniora w Dyneburgu,
- zrealizować dla lokalnej telewizji dwa filmy poświęcone historii Inflant – Kokenhuza – klucz do Inflant oraz Za wolność naszą i waszą,
- zgromadzić dużą (123 GB) bazę zdjęć i nagrań filmowych dotyczących Łotwy i śladów polskości na Łotwie,
- doprowadzić do zawieszenia w Centrum Kultury Polskiej tablicy poświęconej żołnierzom AK, która przez 20 lat leżała w bibliotece oparta o kaloryfer,
- przeprowadzić prace porządkowe na cmentarzu katolickim w Dyneburgu oraz na kwaterze polskich żołnierzy w Ławkiesach.
Po zakończeniu Projektu Inflanty działania fundacji skoncentrowały się na analizie zebranego materiału i próbie zarysowania problemu szerszemu gronu odbiorców. Tak powstał film "Kresy Kresów, czyli o tym jak ginie polskość".
Jesienią odbyła się kolejna edycja larpa Tarnów’46. Miasto po raz szósty zamieniło się w wielką planszę do gry. W rozgrywce, opartej jak zawsze o historię antykomunistycznego podziemia zbrojnego, wzięło udział ponad 100 osób z różnych stron Polski. W tym samym czasie pojawiła się też koncepcja, aby stworzyć w Rzeszowie "herberciarnię"...
2015
Jeszcze na początku stycznia 2015 marzenie o własnym centrum kultury wydawało się dość odległe. Był pomysł, były chęci, ale brakowało najważniejszego - miejsca. To jednak znalazło się dość niespodziewanie w połowie stycznia. Stare poaustriackie koszary w samym centrum Rzeszowa zdawały się być miejscem idealnym. Pod koniec stycznia spisana została umowa. Królestwo Bez Kresu stało się faktem. Przynajmniej w teorii, bo w praktyce najpierw trzeba było wyremontować lokal. Prace trwały pół roku. Uroczyste otwarcie miało miejsce 26 czerwca. Lato upłynęło dość spokojnie. Za to jesień była bardzo aktywna. Ciągle coś się działo - prelekcje, spotkania podróżnicze, dyskusje, potańcówki...
Oprócz działań w KBK w 2015 roku rozpoczęły się prace nad geopolityczną grą planszową "Rimland". Fundacja wzieła też na siebie formalną stronę organizacji kampanii społecznej German Death Camps będącej reakcją na pojawiające się w zachodnich mediach zwroty „polskie obozy śmierci”.
2016
Rok rozpoczął się od kryzysu spowodowanego kiepską kondycją finansową KBK. Pół roku funkcjonowania lokalu pokazało, że utrzymanie go jest trudniejsze, niż się wydawało. W efekcie przeprowadzona została pierwsza reforma Królestwa Bez Kresu. Wprowadziła ona ministerstwa, które miały usprawnić działanie. Niestety efekty zmian były znikome. Spowodowało to wdrożenie w czerwcu kolejnej reformy, która wprowadzała podział KBK na część publiczną i dostępną tylko dla społeczności.
Oczywiście oprócz starań dążących do utrzymania miejsce, w Królestwie każdego miesiąca odbywały się różne wydarzenia: prelekcje, warsztaty, dyskusje, spotkania podróżnicze, noce planszówkowe, koncerty. Jednym z największych przedsięwzięć była Antykanapa, czyli dwudniowe spotkanie inspirowane słowami Papieża Franciszka ze Światowych Dni Młodzieży o "wstawaniu z kanapy".
Sam ŚDM był dla nas okazją, aby po raz pierwszy wykorzystać projekt graficzny German Death Camps autorstwa Marcina Bronickiego. Billboardy stanęły na drogach wylotowych do Wrocławia. Wkrótce zresztą miała go poznać cała Polska...
2017
Rok 2017 rozpoczął się od sprawy, która rozgrzała opinię publiczną. Stacja ZDF nie wykonała wyroku, który zapadł w procesie z powództwa byłego więźnia KL Auschwitz Karola Tendery, w związku z użyciem zwrotu "polskie obozy zagłady". W tej sytuacji pojawiła się koncepcja wysłania billboardu do Moguncji (niem. Mainz), aby stanął pod siedzibą stacji. W nieco ponad tydzień udało się dopiąć wszystkie kwestie. 1 lutego wóz Drzymały XXI wieku mógł ruszyć w drogę. Łącznie billboard z napisem DEATH CAMPS WERE NAZI GERMAN przejechał 2 tysiące mil zatrzymując się m.in. w Wiesbaden, Bonn, Brukseli, Londynie, Cambridge i Berlinie. Tuż przed zakończeniem trasy do siedziby fundacji przyszło pismo wzywające do zaprzestania używania projektu graficznego ze względu na... wąs Hitlera. Na szczęście znaleźli się prawnicy, którzy zechcieli nam pomóc. W dodatku zrobili to skutecznie, bo przygotowane przez nich pismo nie doczekało się odpowiedzi. Sama akcja odbiła się głośnym echem. Nic więc dziwnego, że jeszcze w maju 2017 pojawił się pomysł, aby stworzyć w autobusie Mobilne Muzeum II Wojny Światowej. Niestety koszty okazały się dużo większe niż możliwe do uzyskania wsparcie...
Pozostały czas pochłonęło oczywiście Królestwo Bez Kresu. Oprócz organizacji regularnych spotkań, niemal cały rok trwały prace nad stworzeniem pokoju zagadek bazującego na poezji Herberta. Był to fundament trzeciej reformy KBK, która końcem 2017 roku znacznie poprawiła sytuację finansową. Równocześnie doszło do zmiany trybu działania. Zrezygnowaliśmy z codziennych dyżurów i od grudnia 2017 do samego końca rzeszowska "herberciarnia" była otwierana tylko na wydarzenia.
2018
W rok 2018 KBK weszło z nowym systemem działania. Nie wpłynęło to jednak na zwiększenie liczby wydarzeń. Wręcz przeciwnie - odnotowano ich spadek. Niestety dalsze próby zreformowania Królestwa przebiegły bez większych sukcesów.
Rok 2018 to również pierwsze wykorzystanie blockchainu w działaniach FTMiW (zarówno do fundraisingu, jak i organizacji konkursów), praca nad nowymi grami (nowa wersja "Rimlandu", nowa wersja karcianki "Żołnierze Wyklęci"), ciągłe ulepszanie herbertowego pokoju zagadek, oraz próba (nieskuteczna) uzyskania jakiegoś wsparcia w sprawie Mobilnego Muzeum II Wojny Światowej. Był to wyjątkowo spokojny rok. Cisza przed mającą nadejść burzą.
2019
Rok 2019 rozpoczął się od nieoczekiwanych kontroli, które doprowadziły do dezaktywacji pokoju zagadek. Z dnia na dzień zniknęło główne źródło przychodu KBK. Jakby tego było mało, pod koniec kwietnia przyszło wypowiedzenie umowy najmu. Mieliśmy miesiąc na znalezienie nowego miejsca i przeprowadzkę, która okazała się prawdziwą operacją logistyczną. Ostatecznie padło na Kraków, gdzie udało się wylicytować lokal przy Biskupiej 18. Niestety jego stan nie dawał się do natychmiastowego użytku. Miesiąc po odbiorze rozpoczęliśmy remont, który pochłonął niemal cały nasz czas i energię.
Warto dodać, że przeprowadzka do Krakowa była impulsem do zmiany systemu funkcjonowania KBK. Jego podstawą stał się rycar, czyli token przyznawany za wsparcie różnego rodzaju i stanowiący o sile głosu członków społeczności. Przemodelowało to w dużej mierze crowdfunding fundacji.
Oprócz kwestii związanych z Królestwem Bez Kresu rok 2019 to również wirtualna rzeczywistość. Jeszcze w styczniu zmieniona została koncepcja dalszego rozwoju akcji German Death Camps. Z braku środków został zarzucony pomysł stworzenia Mobilnego Muzeum II Wojny Światowej. W zamian zaproponowaliśmy WW2 VR Museum, czyli doświadczenie w wirtualnej rzeczywistości. W tym celu zakupiliśmy odpowiedni sprzęt. Pozwolił on na stworzenie prezentacji The First Transport to Hell, która pierwotnie pojawiła się w aplikacji Google Ekspedycje. Oprócz tego opublikowaliśmy sporo różnych zdjęć, dokumentując tym samym nasze działania i utrwalając dla potomności m.in. ostatnie chwile rzeszowskiego KBK.
2020
Kolejny rok można podzielić na dwie równe części. Od początku stycznia do końca czerwca kontynuowaliśmy remont Królestwa. Warunki były niesprzyjające, bo większość osób zaangażowanych w prace wyjechała z Krakowa w związku z pandemią. Mimo to udało się uroczyście otworzyć lokal dnia 26 czerwca, w 5 rocznicę otwarcia KBK w Rzeszowie. Inauguracja zgromadziła wyjątkowo dużo osób z różnych stron: z Krakowa, z Rzeszowa, z Tarnowa, z Radomyśla, z Radomska, a nawet z Wilna. Niestety stan lokalu był dość surowy, więc kolejne miesiące zajęło malowanie ścian, tapetowanie, instalacja lamp i inne prace, pomiędzy którymi odbywały się różne wydarzenia. We wrześniu Królestwo przeszło na tryb codziennego otwarcia (oprócz niedzieli). Niestety w szybkim rozwoju skutecznie przeszkodził lockdown.
Rok 2020 to również powrót do tematów inflanckich. Na początku stycznia stworzyliśmy stronę poświęconą Kampanii Łatgalskiej. Latem z kolei uporządkowaliśmy zarośnięty grób Stanisławy Dowgiałłówny, która była jedną z trzech pierwszych studentek Uniwersytetu Jagiellońskiego. Aktywnie też działała wśród inflanckich Polaków i w 1922 została pierwszą w historii prezes Związku Polaków w Łotwie. W tym samym czasie nagraliśmy również serie podcastów pt. Kresy Kresów (@kresykresow) poświęconych polskości na Łotwie.
2021
Rok 2021 to dalszy rozwój Królestwa Bez Kresu. W lutym na bazie włoskiej Briscoli powstała kabekowa gra - @briszkot. W marcu rozpoczęliśmy publikowanie codziennych raportów (@krolestwo). Pierwsza połowa roku przebiegła jednak bardzo spokojnie, w pandemicznej rzeczywistości. Nagłe przyspieszenie nastąpiło latem, kiedy rozpoczęła się realizacja projektu Kultura Bez Kresu dofinansowanego ze środków Funduszu Patriotycznego. Był to pierwszy grant w historii Fundacji Tradycji Miast i Wsi. Pozwolił on w stopniu dotąd niespotykanym wypełnić "herberciarnię" Herbertem. W ramach projektu odbyło się 10 spotkań poświęconych życiu i twórczości Księcia Poetów, 10 warsztatów plastycznych zakończonych wystawą Neocogito, 2 koncerty, akcja wysyłania pocztówek oraz gra fabularna (@poczatek).
2022
Rok 2022 zdominowała wojna. Od samego początku agresji rosyjskiej staraliśmy się pomóc walczącej Ukrainie i uciekającym z bombardowanego kraju Ukraińcom. KBK stało się miejscem, w którym zbieraliśmy potrzebne rzeczy i skąd szły one dalej do centrów logistycznych. Staraliśmy się pomóc wszystkim, którzy pomocy potrzebowali - od uchodźców po byłych marines, którzy trafili do Krakowa w drodze na Wschód. W maju ruszyliśmy z inicjatywą @hive.aid, dzięki której użytkownicy blockchaina Hiva mogli pomóc w dostarczeniu pomocy do Charkowa. Najważniejsze działanie jednak rozpoczęliśmy dopiero w czerwcu. Nasze @lekcje polsko-ukraińskie okazały się strzałem w dziesiątkę. Przez pierwszy tydzień zebraliśmy blisko 300 zgłoszeń. Królestwo zaczęło tętnić życiem. Uczestnicy zajęć przychodzili nie tylko na lekcje, ale również na inne wydarzenia (koncerty, warsztaty), których łącznie w 2022 roku było ponad 80.
2023+
Rok 2023 to kontynuacja działań z 2022. Prowadzimy więc lekcje polsko-ukraińskie, odbywają się wydarzenia. Niemal cała energia skierowana jest na Królestwo Bez Kresu. Na horyzoncie są jednak nowe możliwości, takie jak wsparcie edukacji domowej. Cegła po cegle budujemy stabilność. A jest to możliwe tylko dzięki stałym darczyńcom. Niektórzy są z nami od samego początku, od 2013 roku. Możecie sobie przybić piątkę. Z waszą pomocą przez ostatnie 10 lat udało się zrobić naprawdę wiele.
PS. Działania fundacji można wspierać przelewając dowolną kwotę na konto bankowe:
Fundacja Tradycji Miast i Wsi
16 1090 1740 0000 0001 2088 2593 (Santander)
tytuł: "dar na cele statutowe"